Een vijfde van meditateurs ondergaat een mystieke ervaring tijdens een meditatieretraite van een maand. Dat is een waarneming die Amerikaanse onderzoekers bij 32 mannen en vrouwen hebben gedaan, die drie vragenlijsten voor en na de retraite moesten invullen. De resultaten ervan werden vergeleken met die van een controlegroep die niet aan een retraite deelnamen, maar die wel dezelfde meditatie-ervaring hadden.
Psychologisch diepe, betekenisvolle en mystieke ervaringen zijn zelden voorwerp van onderzoek, ten eerste omdat het moeilijk te definiëren is, ten tweede omdat ze plots en onvoorspelbaar optreden. Hoge doses psilocybine zijn berucht voor het opwekken van complete mystieke ervaringen in 60 tot 80% van de gebruikers. Ook beoefenaars van meditatie zijn er vertrouwd mee, maar de onderzoekers geloven dat er verschillen bestaan tussen mystieke ervaringen door meditatie en psychedelische ervaringen.
Voor meting van mystieke ervaring zijn de Mystical Experience Questionnaire (zeven dimensies) en de Mysticism Scale ontworpen. De onderzoekers denken dat de 100 items tellende States of Consciousness Questionnaire een interessanter instrument is om het voorkomen van mystieke ervaringen te meten, omdat slechts een beperkt aantal vragen rechtstreeks naar mystieke ervaringen polsen. De vragenlijst geeft nog informatie over onaangename ervaringen van meditatie: desoriëntatie, angst, schuldgevoelen of verdriet.
De scores van States of Consciousness-vragenlijst waren significant veranderd wanneer de situatie voor en na de retraite vergeleken werd. De scores waren ook significant anders in de meditatie-groep dan in de controlegroep.
De grootste veranderingen vatten de onderzoekers als volgt samen: verlies van gevoel van tijd, ruimte en identiteit, ervaringen van ontzag, esthetica, heiligheid, vrede, rust, zaligheid, liefde, vreugde, extase, en sterke zintuiglijke en perceptuele voorvallen.
Ongewenste effecten kwam voor, maar de verschillen tussen de meditatie- en ctonrolegroep waren klein. De meest voorkomende negatieve ervaringen waren emotionele en lichamelijk lijden en gevoelens van angst. Mogelijk werken negatieve affectieve ervaringen als katalysator voor een doorgroei naar een positieve psychologische ontwikkeling.
