Hittebaden worden van oudsher gebruikt als middel voor zuivering en heling, of we het nu hebben over de Russische banja’s, de Amerikaans-Indiaanse zweethutten of de Finse sauna’s. In een overzichtsartikel geven Rhonda P. Patrick en Teresa L. Johnson de voornaamste argumenten waarom sauna die aloude belofte inlost.
Een eerste argument is het vele epidemiologisch onderzoek dat de Fin Jari Laukkanen heeft verricht. Daaruit blijkt dat Finnen die twee tot drie keer per week de sauna gebruiken 27 % minder vaak aan een hart- en vaatziekte overlijden dan Finnen die een keer per week de sauna gebruiken. Het verband is nog sterker bij Finnen die vier tot zeven keer per week de sauna ingaan. Causale verbanden zijn moeilijk te bewijzen met bevolkingsonderzoek. Vooralsnog zijn de aanwijzingen dat het hier om een causaal verband gaat, vrij sterk. Met name leidt saunagebruik tot minder hartsterfte, en niet de socio-economische status van die persoon.
De cijfers voor dementie en alzheimer zijn nog overtuigender: mannen die vier tot zeven keer per week de sauna gebruiken, hebben er 65 % minder last van.
Je wordt voor minder nieuwsgierig naar een verklaring hiervoor. Belangrijk, de sauna’s in Finland zijn elektrisch, dus rookgassen zijn niet aanwezig op het toneel. Sauna’s warmen de lucht bij voorkeur op tot 70-80 °C. Tijdens het baden kan water op verhitte stenen gegoten worden, waardoor het afkoelen door zweet bemoeilijkt wordt. Een tot drie sessies van vijf tot twintig minuten worden onderbroken door een periode van koeling. Recent zijn er de infraroodsauna’s bij gekomen.
Hoe reageert het lichaam op die hitte? Ten eerste warmt het lichaam zelf op, en soms tot 39 °C. Het hartritme stijgt waardoor het hart 60&endash;70 % harder gaat pompen. Het lichaam verricht arbeid terwijl het niet beweegt. De bloedcirculatie verschuift naar de huid om het zweten te ondersteunen. Het plasmavolume van het bloed neemt sterk toe. Zweten voert ook zware metalen af. Vergeleken met urine verlaat 25 keer meer cadium en 17 keer meer lood het lichaam via zweet.
Sauna wekt een stressrespons op in het lichaam, die het op termijn weerbaarder maakt. Een voorbeeld zijn de heat shockproteïnen, die de cel beschermen tegen stressfactoren, onder meer hittestress. Onderzoekers hebben aangetoond dat het niveau van heat shockproteïnen omhoog gaat wanneer een gezonde persoon een half uur lang aan 73 °C blootgesteld wordt. Heat shockproteïnen worden ook in verband gebracht met gezond verouderen.
Klinische studies hebben een groot aantal gezondheidseffecten aan het licht gebracht. Sauna verlaagt de bloeddruk en de pompfunctie van het hart. infraroodsauna (waontherapie) is goed voor patiënten met congestief hartfalen en met premature ventriculaire contracties, terwijl Finse sauna de bloedsomloop verbetert bij patiënten met ischemische hartziekte en perifeer arterieel vaatlijden. Een enkele sessie met hyperthermie werkt volgens een studie als een acuut antidepressivum, dat zes weken aanhoudt. Andere studies hebben het over versterking van de immuniteit, een betere fitheid en een hoger uithoudingsvermogen.
Zijn er dan geen nadelen aan sauna verbonden? Bij mannen kan tijdelijk de vruchtbaarheid verminderen. Anencefalie, een geboortedefect is een andere bezorgdheid, al heeft Finland de laagste incidentie ter wereld, ondanks dat zwangere vrouwen er minstens een keer per week naar de sauna gaan. Voor de zekerheid worden zwangeren sessies van 20 minuten bij 70 °C aanbevolen, zodat de lichaamstemperatuur de limiet van 39 °C niet overschrijdt.
Wie nog voorzichtig met sauna moeten zijn, zijn patiënten met een recent hartprobleem, alcoholmisbruik, te lage bloeddruk, bepaalde hartritmestoornissen en zweetproblemen. Voor en na een saunagebruik moet er uiteraard voldoende gedronken worden, alcohol moet strikt gemeden worden.
